Geplaatst door Ruim een jaar geleden speelde ik voor het eerst Tajemnicze Domostwo (lees hier mijn recensie als je het spel niet kent). En na dat potje wist ik één ding: dit spel wil ik hebben! Ik ging dan ook heel snel op zoek. Dat viel toen nog niet mee. Uiteindelijk vond ik het spel bij een Italiaanse webshop, waar ik in mijn beste Italiaans (ik hebt twee cursussen gevolg aan de open universiteit) het spel bestelde. Inmiddels is het een stuk makkelijker om aan Tajemnicze Domostwo, te komen. Ik heb het al in heel wat spellenwinkels zien liggen. En als dat nog niet makkelijk genoeg is, dan kan je met nog meer gemak ook de inmiddels uitgekomen internationale editie (Mysterium) aanschaffen.
In dit blog leg ik deze beide spellen naast elkaar. De basis van de spellen is dan wel hetzelfde, maar er zijn ook een paar (kleine) verschillen. Ook de looks en uitvoering van het spel verschillen. Bij de plaatjes heb ik telkens eerst het plaatje van Tajemnicze Domostwo geplaatst en daarna het plaatje van Mysterium geplaatst (voor de vergelijkende foto’s). Aan het eind van dit blog zal ik verklappen welk van de twee edities mij het best bevalt.
In beide spellen moeten de spelers een soort cluedo-achtig raadsel oplossen in een spookhuis. In Tajemnicze Domostwo gaat het om een huis waar gespookt wordt door iemand die ten onrechte veroordeeld is voor een moord. Het is aan de spelers om de moord op te lossen zodat de naam van het spook alsnog gezuiverd wordt en hij eindelijk eeuwige rust kan vinden. In Mysterium gaat het om een moord die ten onrechte is afgedaan als ongeluk.De dode kan geen rust vinden tot zijn lot bekend is geworden bij de nabestaanden. De spelers moeten in beide spellen dus zien te achterhalen wie de moord gepleegd heeft, op welke locatie het is gebeurd en welk wapen is gebruikt.
De doelen van de spellen komen dus op hetzelfde neer en ook het kernmechanisme is hetzelfde. In beide spellen kruipt één speler in de huid van de geest (de onterecht beschuldigde in Tajemnicze Domostwo en van de vermoorde in Mysterium). Deze speler gaat proberen om met behulp van prachtige, surealistische (droom)kaarten de spelers duidelijk te maken wie, waar een waarmee. En dat valt in beide spellen valt dat nog niet mee.
Op het midden van de tafel liggen alle mogelijke personen/ruimtes/wapens netjes in groepjes. Voor iedere speler is aan het begin van het spel een setje gemaakt met een persoon/ruimte/wapen. In Tajemnicze Domostwo legt de geest de stapeltjes voor zich neer met een houten speelstuk er op om te onthouden welke stapel bij welke speler hoort. In Mysterium hebben ze hier een praktischer oplossing voor bedacht: de geest heeft een groot scherm voor zich waar hij de kaartjes in kan steken. Dit werkt heel prettig, al had het scherm van mij wel wat lager gemogen want als geest is het best lastig om er over heen te kijken.
In iedere ronde krijgt ieder van de spelers één of meer kaarten met aanwijzingen. En op basis van deze aanwijzingen moeten ze bepalen op welke kaart de geest hint. Het kan bijvoorbeeld zijn dat de geest kaarten geeft die dezelfde sfeer uitademen, of die met overeenkomstige kleuren zijn geschilderd of met een bepaald element dat overeenkomt. Het kan van alles zijn en soms is het heel vergezocht (de geest heeft niet altijd goed passende kaarten en moet soms dus het beste maken van wat hij heeft). De spelers mogen elkaar helpen om de hints van de geest te interpreteren.
En dan komen we bij het grootste verschil tussen beide spellen. In Mysterium mogen de spelers namelijk ook nog met fiches aangeven of ze denken dat de andere spelers het goed of fout hebben. Als je dit goed doet, dan scoor je hiermee punten op het helderzienden spoor en dat levert aan het eind van het spel weer een voordeeltje op.
Als het namelijk alle spelers achterhaald hebben wie/waar/waarmee de moord gepleegd is, dan volgt de grote finale. Dan geeft de geest namelijk nog met één of meer kaarten aan welk van de verschillende opties nou de echte dader/ruimte/wapen is. In Tajemnicze Domostwo mogen alle spelers, alle kaarten bekijken. In Mysterium kiest de geest exact drie kaarten en hangt het af van hoe goed een speler op het helderziendenspoor heeft gescoord of hij één, twee of drie kaarten mag bekijken.
Het spel duurt zeven rondes. De spelers moeten binnen die tijd het mysterie oplossen en als dat niet lukt dan hebben ze verloren (de geest zal zijn rust weer niet vinden).
Beide spellen heb ik met veel plezier gespeeld. Het is goed te merken dat Mysterium net nog wat verder doorontwikkeld is dan Tajemnicze Domostwo. Zo is het thema net wat sterker doorgevoerd en is veel van het materiaal daarom opnieuw vormgegeven. Daarbij zijn ook de kaartensets genummerd waardoor het makkelijker is om de matchende kaarten in het begin klaar te leggen. In Mysterium is er voor gekozen om als uitgangspunt een Schots kasteel te nemen en dat is in al het spelmateriaal doorgevoerd. Dit zie je bijvoorbeeld goed terug in de locatie-kaarten, maar ook aan de karakters en het grote scherm (de eye-catcher van het spel).
Tajemnicze Domostwo is in vergelijking met Mysterium heel basic uitgevoerd. Je hebt een stapel kaarten en wat kartonnen onderdelen (om aan te geven welk karakter je speelt en om de rondes bij te houden en dat is het wel zo’n beetje. In Mysterium daarentegen heb je allereerst het prachtige scherm voor het spook. En alsof dit scherm nog niet mooi genoeg is, kan je er kartonnen kraaien op prikken (die hebben ook een kleine functie in het spel, maar het is toch vooral heel fraai). Verder is de klok die de rondes bijhoudt 3D in plaats van een plat kartonnen plaatje. In plaats van houten schijven gebruiken de spelers in Mysterium prachtige glazen bollen (van doorzichtig plastic) om hun keuzes (voor persoon/locatie/wapen) te markeren. Het enige wat ik niet snap is dat de score op het helderziendenspoor in Mysterium met echt ieniemienie kleine fiches wordt bijgehouden. De inlay van Mysterium is echt heel goed (voor echt alles is een plekje), alleen deze fiches kan je volgens mij echt beter in een ziplockje doen anders ben je ze vast binnen de kortste tijd kwijt.
De droomkaarten zijn hetzelfde gebleven in beide edities. De sfeer van de wapens is ook hetzelfde gebleven (al zijn een paar kaarten in Mysterium aangepast aan het Schotse kasteel thema). Het grote verschil tussen de kaarten van beide versies zit in de persoon- en locatiekaarten. Het is een kwestie van smaak welke je mooier vindt. Persoonlijk vind ik de kaarten van de Tajemnicze Domostwo editie mooier, die van Mysterium zijn me net wat te gelikt. Maar ik moet daarbij wel toegeven dat een aantal karakters van Tajemnicze Domostwo best onduidelijk waren en daardoor moeilijk te raden. In Mysterium is dit rechtgezet.
De overeenkomsten zijn veel groter dan de verschillen. Speltechnisch is het enige verschil de toevoeging van het helderziendenspoor-element in Mysterium. Ik vind dit geen gelukkige toevoeging en raad aan om hem niet toe te passen. Het stimuleert namelijk dat spelers elkaar verkeerde tips gaan geven zodat zij dan het fiche “niet goed” kunnen gebruiken om zo meer punten te scoren op het helderziendenspoor. Ik vind dat dat niet in de geest van het spel is.
En dan komt het vooral neer op smaak. Ga je voor de eenvoud van Tajemnicze Domostwo of voor de overdaad van Mysterium. Ik ga voor de eenvoud. Er zijn in Mysterium een paar elementen toegevoegd aan het Tajemnicze Domostwo die me bevallen, namelijk het spelerscherm (al had dat wel wat kleiner gemogen), de goede inlay in de doos, dat de kaarten genummerd zijn waardoor je ze makkelijker kan uitzoeken, de glazen bollen en dat de spelregels niet in het Pools zijn. Het extra chroom (al het extra spelmateriaal dat je op tafel moet zetten en het helderziendenspoor) had van mij niet gehoeven, ze leiden af van de kern van het spel. En die kern is zo sterk, die heeft al die extra’s niet nodig.
Wij hebben zowel Mysterium en de Poolse editie van Tajemnicze Domostwo (Het Geheimzinnige Landhuis). Qua regels zijn er best wel wat accentverschillen en persoonlijk vind ik de regels van de Poolse editie grotendeels wat interessanter. Ook vind ik de sfeer van de Poolse versie beter. Ten eerste is de doos fantastisch, met een beeld van het vervallen landhuis. Ook de setting is bijzonder. Het speelt zich af langs de Franse kust, waarschijnlijk ergens in Normandië of langs het Kanaal. Op de spelregels zie je een afbeelding van het huis op een klif, met een strand, de zee en een vuurtoren. Daarom zitten er in de Poolse versie ook locaties als de grot (promokaart, zo'n grot bevindt zich langs het strand, in de klif, iets wat veel voorkomt langs klifkusten), de vuurtoren en het strand. Vandaar dat er als dader ook een visser aanwezig is. Nu wordt ook het duikerspak op sommige droomkaarten duidelijk. De locatiekaarten zijn net wat enger, omdat het landhuis na 100 jaar behoorlijk vervallen is. Op de locatiekaarten is dat goed te zien, de veranda en de achtertuin (met een trap op de boomstam) ziet er behoorlijk griezelig uit. Wat sfeer betreft: in de Poolse versie gaan onderzoekers het probleem uitzoeken van de onopgeloste moord van een eeuw oud. Een politieagent, een privédetective, een journalist, en voorts een Spaanse dame (Zigeuner, kaart- en handlezer), Chinese dame (expert in vechtsporten en I-Tjing kaarten) en een Franse dame (Mm Blanche, een medium en helderziende). Deze onderzoekers slapen een week in het vervallen landhuis. Ze krijgen van de geest elke nacht een droom te zien. Vandaar dat de visioenkaarten in de Poolse versie 'droomkaarten' heten.
Wat de personages betreft, die zijn tegenwoordig vrij goed bekend. Hier een lijstje van personages in de Poolse set. In de basisset zitten (m = man, v=vrouw): Archeoloog(v); Kapper(m), Nachtclubdanseres(v), Kok/Chefkok(m), Visser(m), Generaal(m),Gouvernante/Kinderjuffrouw(v), Goochelaar(m), Componist/Dirigent(m), Non/Moeder Overste(v), Kunstschilder(m), Politieman(m), Postbode(m), Autocoureur(m), Lerares(v), Winkelier(v), Kleermaker(m) en Horlogemaker(m). In de promoset Lost Letter zit de Zwerver/Landloper(m). In de Uitbreidingsset Ukryte Tropy (de Poolse Hidden Signs Set), Architect(m), Schaakgrootmeester (m), Brandweerman(m), Parfummaker/Parfumier (m), Smit/Klusjesman (m) en Speelgoedmaker (m). De daderkaarten zijn gelukkig minder Disney-achtig en hebben grotendeels allemaal dezelfde achtergrondkleur(rood).
De voorwerpen bieden ook meer variatie, zoals een zwarte weduwe (spin), een werpster (shuriken), een cricketbal (softbal) en bijbehorend slaghout. In de promoset Lost letters zit een kachelpook (promokaart), in de uitbreidingsset Ukryte Tropy (de Poolse Hidden Signs Set) zit voorts een Berenval, Vuurpijl, Tuinschep, Breinaalden, Kappersmes en een Voodoo pop.
Er bestaan zoals gezegd een paar uitbreidingssets, waarmee je extra locaties, voorwerpen, droomkaarten en personages kunt toevoegen. Let er op dat als je de Poolse versie bezit, je ook de Poolse kaarten bestelt. Er bestaat ook een Italiaanse versie die op de Poolse lijkt, maar die versie heeft andere achterkanten van de kaarten.
Een ander interessant verschil is tenslotte het ontbreken van de intuïtiefiches, wat ik inderdaad totaal geen gemis vind. Ik vind ze verwarrend en je kunt er flink mee cheaten. De klok is vervangen door een Franse kalender, wat ik prachtig vind. Wie het spel regelmatig speelt, zal merken dat de wijzers na een tijdje lam worden, waardoor de klok minder bruikbaar wordt. Daar heb je geen last van in de Poolse editie. Wel ontbreekt een scherm, maar dat kun je zelf maken van karton (bijv. uit de kaft van een oude multoband of ordner). Zowel Portal-games als de Italiaanse versie verkoopt los een scherm, beiden verschillen van opmaak. Ik vind de Italiaanse opmaak van het scherm het mooist.
Hallo Mieke,
Op Spiel kreeg je bij aankoop van Mysterium een setje promokaarten en daar zaten deze kaarten tussen. Het kan dus kloppen als je ze niet hebt.
Met vriendelijke groet,
Dagmar
Ik heb Mysterium de nieuwe versie recent gekocht, maar ik heb daarin een aantal kaarten niet die jij op de foto hebt staan (de tuinman en het tarotbord). Enig idee hoe dat komt? Persoonlijk vind ik de nieuwe versie trouwens mooier, maar de extention had van mij niet gehoeven. Ik ben erg blij met het scherm, maar ik snap wat je bedoelt met het contact met de rest.