Geplaatst door De wereld is groot en jouw koninkrijk is gigantisch. Het is eigenlijk zelfs niet langer een koninkrijk, het is een keizerrijk. En dat maakt jou de keizer. Zo begint de introductie van de tiende uitbreiding voor Dominion. Ik ben vast niet de enige speler die deze uitbreiding zo snel als mogelijk in huis heeft gehaald (de Engelstalige editie, de Nederlandse versie laat nog even op zich wachten). Ik heb inmiddels 6 keer gespeeld met deze set (waarbij ik twee keer ook wat kaarten uit Prosperity gebruikte). Dit is natuurlijk veel te weinig om alle nieuwe mogelijkheden en combinaties helemaal te kunnen doorgronden, maar is vaak genoeg om een goede eerste indruk te hebben. En die is positief!
Donald X Vaccarino (de bedenker van Dominion) heeft aangegeven dat Empires losjes een opvolger is van de populaire uitbreiding Prosperity. In Prosperity draaide het allemaal om overdadige rijkdom met allemaal slimme manieren om snel veel geld te verzamelen (onder andere door de introductie van Platinum, een bankbiljet van waarde 5) en extra sterke, maar extreem dure kaarten. Verder introduceerde deze set de metalen tokens voor punten (en munten) en de bijbehorende kaarten waardoor je ook punten kon verzamelen buiten de kaarten om.
In de doos van Empires zitten dan ook weer flink wat metalen tokens, namelijk extra punten-tokens. Als je Prosperity al hebt, dan heb je deze eigenlijk niet nodig. Donald X is echter een fervent tegenstander van dat je andere uitbreidingen nodig hebt om nieuwe uitbreidingen te spelen en dus zitten de punten-tokens die je voor Empires nodig hebt gewoon in de doos. Maar dat zijn niet de enige metalen tokens in de doos, in de doos zitten ook Schuld-tokens.
Schuld is een nieuw concept dat in deze uitbreiding wordt geïntroduceerd. Er zijn een aantal kaarten waarvoor je niet hoeft te betalen als je ze koopt (al moet je wel een buy hebben natuurlijk), maar waarvoor je een schuld aangaat (het getal in het rode zeshoekje). Je pakt dan net zo veel schuld-tokens als de kaart duur is en die schuld moet je in latere beurten gaan afbetalen. Het goede nieuws is dat je geen rente hoeft te betalen, maar het slechte nieuws is dat je je schulden eerst helemaal af moet betalen voor je je geld weer mag besteden aan andere aankopen. Er zijn overigens ook kaarten waar je zowel voor moet betalen als een schuld voor aan moet gaan.
De meest bijzondere schuld-kaart die in het spel zit is Capital. Dit is een kaart die je gewoon eerst moet kopen, maar daarna als je hem speelt je een lening van 6 geeft. Dit geeft je enorme mogelijkheden om dure kaarten te kopen, maar je moet daarna de schuld wel weer aflossen waardoor je in je volgende beurt meestal niet zo veel kan.
Een andere noviteit in Empires is dat sommige stappels koninkrijkkaarten bestaan uit twee soorten kaarten (de zogenaamde split-piles). Je moet eerst de bovenste kaarten kopen voor je bij de duurdere kaarten komt. Dit zal niet in elk potje gebeuren, maar soms ook wel. Bij het klaarleggen van de kaarten moet je de onderste kaarten een kwart slag gedraaid neerleggen zodat je goed kan zien dat een stapel gesplit is. Ik vind de Gladiator/Fortune split-pile bijvoorbeeld heel leuk. De Gladiator is al best een leuke kaart: +2 geld en laat je een kaart uit je hand zien en als je linker buurman die kaart niet ook kan laten zien dan krijg je én nog een geld en mag je een gladiator uit de voorraad vernietigen. En als je dan alle gladiatoren hebt weggespeeld, kom je bij de fortune kaarten: + 1 aankoop en al je geld wordt (eenmalig) verdubbeld én bovendien krijg je nog een extra goud voor iedere gladiator die je in play hebt waardoor de speler die de meeste gladiatoren heeft verzameld en daarmee de weg heeft vrij gebaand naar het kapitaal daarvoor ook beloond wordt door de kans op extra goud.
In de set komen ook een aantal geliefde oude concepten weer terug, zoals de Duration-kaarten uit Seaside (Hijs de Zeilen) en dat je wat krijgt op het moment dat je de kaart krijgt. Een leuk voorbeeld van dit laatste mechanisme is de Villa. Dit is een lekkere kaart (+ 2 acties, + 1 aanschaf, + 1 geld), maar wat deze kaart bijzonder maakt is dat er iets extra’s gebeurt op het moment dat je de kaart verkrijgt. Je krijgt dan altijd een extra actie. Maar als je de kaart verkrijgt door hem te kopen, dan ga je bovendien “terug in de tijd” en ben je terug in je actiefase. Als je dus heel veel acties hebt die je graag wilt spelen en je ook nog flink wat geld hebt, dan kan je door villa’s te kopen zorgen dat je extra acties kan spelen. En inderdaad na je actie-fase komt weer een koop-fase en dan kan je gewoon weer een villa kopen (als je budget het toelaat) waardoor je weer een extra actie krijgt en terug naar de actiefase gaat, etc.
De set zit vol met leuke, interessante en vooral lekkere kaarten. Een zo’n super fijne kaart is de Crown. Dit is eigenlijk een verbeterde versie van de troonzaal. Hij kan namelijk (net als een troonzaal) een actiekaart verdubbelen, maar in plaats daarvan kan je hem ook gebruiken om een geldkaart (zoals een goudje of wellicht zelfs een platinum) te verdubbelen. Hmmm, hoe heerlijk moet het zijn als je een crown speelt, nogmaals een crown en dan een goud. Dan telt je goud gewoon vier keer!
Een andere stapel kaarten die ik heel gaaf vindt, zijn de castle’s. Het leuke van deze stapel is dat de kaarten allemaal verschillend zijn. Iedere volgende kaart is iets duurder, maar dan worden de kastelen ook steeds duurder en leveren ze meer op. Er zit ook nog enige interactie in de stapel, zo levert het meest simpele kasteel (kost niets, maar dan heb je ook niets, namelijk +1 geld tijdens het spel) bij de eindtelling 1 punt per kasteel dat je verzameld hebt op (en dan kan het toch wel weer lekker aantikken als je meerdere kastelen hebt gekoch)t. Of neem het kleine kasteel, die is van zichzelf 2 punten waard bij de eindtelling, maar je kan hem ook als actie vernietigen en in plaats daarvan een nieuw kasteel pakken. Als je dat dus een beetje goed timed kan je op die manier één van de duurste en beste kastelen veroveren.
In de vorige uitbreiding werden Event-kaarten geïntroduceerd. Dit zijn kaarten die je elke beurt met een aankoop kan kopen en die je het recht geven om ze direct uit te voeren (maar je krijgt dus geen kaart die je in je trekstapel terecht komt). In Empires zit een hele nieuwe stapel met Event-kaarten (13 in totaal). En daar zitten pareltjes tussen. Zo kan je met een triumph een lening nemen van 5 om een estate (landgoed) te pakken en als je dat doet dan krijg je 1 punt (in de vorm van tokens) per kaart die je die ronde hebt verkregen (als je dus flink wat buys hebt dan kan het interessant worden om goedkope kaarten te kopen zodat je met de triumph er flink wat puntjes mee kan scoren). Een ander voorbeeld is de Event-kaart Dominate. Die is rete-duur, namelijk 14 geld maar daarmee kan je in één klap een provincie kopen én krijg je er nog 9 punten bij. Dat is dus 15 punten in één klap!
En alsof dat allemaal al nog niet genoeg speelpret oplevert, introduceert Donald X ook nog even een nieuw type kaart, namelijk de Landmark-kaart (21 verschillende). Deze kaarten lijken op de Event kaarten, in de zin dat het een losse kaart is die je neerlegt. Je kan deze kaart echter niet kopen maar ze leveren een extra mogelijkheid op om punten te scoren tijdens of bij de eindtelling. Zo moet je 2 punten inleveren voor elke goud en zilver kaart die je hebt voor de Bandit Fort bij de eindtelling. Of je krijgt 2 punten (met tokens) tijdens het spel als je in een ronde geen kaart hebt verkregen (Bath). Of je krijgt 15 (!) punten als je aan het eind van je spel 10 kopers in je stapel hebt zitten (Fountain). Of je krijgt 1 punt (met tokens) voor iedere kaart die je vernietigt (Tomb).
Ik vind de landmark-kaarten een hele leuke toevoeging doordat ze je een nieuwe manier geven om te scoren en daardoor je dwingen om gebaande paden te verlaten. Normaal wil je van je kopers af, maar in een spel met de Fountain kan het interessant zijn om op het laatst nog even wat kopers in te slaan om zo te zorgen dat je die 15 punten binnen sleept.
Zoals jullie al merken ben ik heel erg te spreken over deze set. Er zitten heel veel leuke nieuwe kaarten in, het schuld-concept zet je voor interessante dillema’s en de landmark en event kaarten geven mooie extra mogelijkheden. Elke Dominion-fan kan deze uitbreiding dan met een gerust hart in huis halen.
Zijn er dan geen minpuntjes te benoemen? Die zijn er zeker, maar dat staat eigenlijk los van deze set. Dominion is nu zo groot geworden, er zijn zo veel verschillende kaarten en mogelijkheden dat het meer tijd kost om het spel klaar te zetten en weer op te ruimen. Bovendien betekent meer kaarten ook meer kaarten die elkaar beïnvloeden en dus meer kans dat er onduidelijkheden ontstaan die je op moet zoeken in de verschillende regelboeken of op internet. Ik vind deze set minder complex (kaarten waarvan je de tekst meerdere keren moet lezen voor je begrijpt wat ze doen) dan een paar van de andere late sets, maar de set is complexer dan de vroege sets. Dat is ook logisch, dat wat makkelijk was en voor de hand lag, heeft Donald X al lang bedacht en gebruikt. Een laatste nadeel is dat als je alle kaarten uit alle sets door elkaar gebruikt, de verschillende mechanismen maar heel weinig voorkomen. Misschien heb je dan bijvoorbeeld af en toe eens één schuldkaart en als je dat net leuk vindt is het jammer dat hij er niet vaker in zit. Ik denk daarom dat het leuker is om met een beperkt aantal sets te spelen, maar dat is een kwestie van smaak.
Het zou me niets verbazen als er ooit nog een elfde uitbreiding (en twaalfde, dertiende, etc.) komt. Iedere keer denk je dat alles wat gedaan kan worden in Dominion, nu wel gebeurd is en dan toch bedenkt Donald X. weer een nieuw concept waardoor het spel weer een nieuwe wending krijgt. Maar stiekem hoop ik dat het hier bij blijft. De doos waar ik Dominion en alle uitbreidingen in bewaar is nu namelijk echt helemaal vol. Door nog een beetje met de kaarten te schuiven is het me gelukt om Empires er nog in te krijgen, maar meer gaat echt niet lukken.