Uitleggen

Door Spellengek word ik “gedwongen” om regelmatig nieuwe spellen te spelen. Peter Hein en ik proberen iedere week een update te doen met bij voorkeur twee spellen. De laatste tijd heb ik stevig verzaakt (sorry PH) omdat ik te weinig mogelijkheden had om nieuwe spellen te doen. Peter Hein had wel veel gespeeld en hij heeft dus een aantal keer in zijn eentje de update gedaan. Het meeste werk van een recensie zit niet in het schrijven of plaatsen op internet, maar in het spelen en voorbereiden.

Voordat wij een spel recenseren vinden we dat we het minimaal drie keer gespeeld moeten hebben. Een kort kaartspelletje kost dan niet zo veel tijd, maar een stevig avondvullend spel drie keer spelen, daar moet je toch wel een beetje je best voor doen.

Omdat wij vaak degenen zijn die onze vrienden belagen met wéér een nieuw spel, zijn wij ook degenen die de uitleg voor onze rekening nemen. Het goede nieuws is dat hoe vaker je het doet, hoe makkelijker het gaat. Ik kan inmiddels veel sneller regels lezen en onthouden dan vijf jaar geleden. Maar het blijft nog steeds veel tijd kosten. Mijn ervaring is dat de spelbeleving een stuk hoger ligt als een spel een beetje soepel wordt gespeeld. Het is dodelijk als je constant de regels er bij moet pakken om te kijken hoe het ook al weer zat. Vaak kan je dan nog beter huisregels maken dan het spel stil leggen. Maar nog beter is het om de volgens de correcte regels te spelen, maar dat vraagt wel wat voorbereiding. Ik denk soms ook wel dat ik een nieuw spel met de regels in de hand wel even snel kan uitleggen, maar dit valt toch iedere keer weer tegen.

Natuurlijk begint een goede uitleg met het lezen van de regels. Helaas is de kwaliteit (en daardoor toegankelijkheid) van de regels heel wisselend. Sommige spellen hebben een prima regelboekje. Persoonlijk ben ik vooral dol op regels waar aan het eind nog een duidelijke samenvatting staat. Het ergst zijn de “omschrijvende” regels waarbij je uit de voorbeelden moet halen hoe het spel gespeeld wordt. Dit zijn vaak ook de regels waar de meeste vragen overblijven, de meeste ruimte is voor verschillen in interpretatie en je de grootste kans hebt om in een situatie terecht te komen waar de regels geen oplossing voor hebben. Zeker bij complexe spellen, lees ik de regels vaak zelfs meerdere keren. Of ik maak voor mezelf een samenvatting die ik bij de hand kan houden tijdens het uitleggen. Op BoardGameGeek kan je van veel spellen trouwens samenvattingen of speelhulpjes downloaden (ook een paar van mij), dus maak hier vooral gebruik van.

Als je een spel goed wilt uitleggen is het ook belangrijk om van te voren even na te denken over hoe je het spel gaat uitleggen en welke vragen er bij de tegenstanders leven. Schets het spel eerst in hoofdlijnen voordat je aan de details begint. En vertel redelijk aan het begin waardoor de winnaar wordt bepaald (degene met de meeste punten, degene die het snelst iets bereikt, etc.). Als je een sterk thematisch spel moet uitleggen, dan kan je vaak het thema gebruiken als kapstok waardoor de regels ook makkelijker te onthouden zijn voor de andere spelers.

Het is vergelijkbaar met de eerste woordjes Frans die je ooit moest leren. Dat kostte veel moeite, hoe meer woorden je echter al kent, hoe vertrouwder nieuwe woorden zijn en hoe minder moeite het kost. Bij het leren van nieuwe spellen is het niet anders. Het eerste spel kost het meeste moeite en hoe meer spellen je kent, hoe groter de kans is dat je een element al kent en dus snel kan onthouden. Relatief onervaren spelers moet je daarom dus ook uitgebreider uitleggen dan ervaren spelers (denk aan iets basaals als een scorespoor).

Vaak is de kern van een spel eenvoudig, maar zijn er veel kleine regeltjes (franje) om heen gebouwd. In zo’n geval is het goed om de kern een paar keer te benadrukken en hier de franje aan op te hangen. Denk bijvoorbeeld aan Stone Age: iedere beurt zet je één of meerdere van je stamleden op één van de locaties. Dit is zo uitgelegd, het spel kan de eerste keer echter complex overkomen als je begint met een opsomming van wat er op elke locatie gebeurt en waarmee je de punten verdiend. Als je eerst de kern heel duidelijk maakt, kunnen de andere spelers de rest van je verhaal vervolgens veel beter onthouden, waardoor het spel een stuk sneller gespeeld zal worden.

Wat voor presentaties geldt, geldt ook voor uitleggen: zeg wat je gaat zeggen, zeg het en zeg wat je gezegd hebt. Je brengt hierdoor focus aan. Probeer ook de structuur duidelijk te maken en hier naar te verwijzen (ik ga nu fase 4 uitleggen, in fase 1 deden we dit, in fase 2 dat en fase 3 zo en nu ga je blablabla doen). Zelf heb je de regels (als het goed is) goed in je hoofd zitten, maar voor je medespelers is het de eerste keer dat ze ze horen. Zeker als je een complex spel uitlegt is herhaling van de belangrijkste elementen/hoofdstructuur cruciaal. Kleine regeltjes die maar in een beperkt aantal gevallen relevant zijn kan je als ze in het spel relevant worden even herhalen. Soms bewaar ik stukken van de uitleg zelfs tot we wat verder in het spel zijn om overbelasting te voorkomen (denk dan bijvoorbeeld aan hoe de laatste ronde verloopt). Het is ook belangrijk om rustig te praten zodat de anderen de tijd hebben om de regels te laten bezinken.

Vaak zijn de eerste beurten het stroperigst. Je kan dit verhelpen door een paar tips te geven en je medespelers zo op weg te helpen. Herhaal bijvoorbeeld nog eens welke keuzes ze hebben en zeg wat jij de beste keuze vindt en waarom. Door dit te doen krijgen ze “feeling” met het spel. Dit is vooral van belang als je een spel speelt waar een goede start bijna een zekere winst betekent. Als je medespelers dan de boot missen, is dit dodelijk voor hun speelplezier. En uiteindelijk is plezier (voor mij in ieder geval) toch belangrijker dan de winst. Op de laatste Ducosim-beurs hebben Niek en ik een potje Chicago Express gedaan waar Niek in zijn eerste beurt door onwetendheid een “domme” zet deed waardoor hij zo enorm op achterstand kwam te staan dat bij beurt twee al duidelijk was dat hij kansloos ging verliezen. Dit was niet echt goed voor zijn humeur en spelplezier.

Tijdens het spelen zullen er vast ook situaties zijn waarin een bepaalde zet ook een zeker verlies betekent. Als één van je medespelers in een dergelijke valkuil dreigt te stappen is het wel zo sportief om hem/haar hiervoor te waarschuwen en de gelegenheid te geven om de zet terug te nemen. Als regellezer of ervaren speler heb je nou eenmaal een voordeel, maar dit wil je natuurlijk nooit misbruiken om zelf de winst binnen te slepen. Pas je “tips” ook aan op de wens van je medespelers. Niet iedereen stelt even veel prijs op veel bemoeienis van de uitlegger.

Een goede uitlegger moet dus eigenlijk een stap terug zetten als speler en in de rol van spelbegeleider en hoeder van het spelplezier kruipen. Zorg dat je goed bent voorbereid zodat je het spel soepel kan uitleggen en help tijdens het spel de spelers op weg en behoed ze voor desastreuze misstappen. Als je het op deze manier aanpakt, is spelplezier bijna verzekerd.