Geplaatst door 
In het nawoord van het boek Catan gaat Klaus Teuber in op zijn inspiratie om een roman schrijven over het fictieve eiland dat wij al zo vaak hebben gekoloniseerd. Deze inspiratiebron blijkt dezelfde te zijn als die voor het bordspel, namelijk een boek over de ontdekkingsreizen van de Vikingen. Sommige Vikingen waren krijgers die de kost verdienden met plunderen. Andere Vikingen waren kooplieden die met handelen in hun levensonderhoud voorzagen. Maar de meeste Vikingen waren gewone akkerbouwers en veeboeren. Teuber zag in zijn verbeelding helemaal voor zich hoe groepen mensen er op uit trokken om op onbekende kusten aan land te gaan om daar hun bestaan op te bouwen.
In zijn fantasie kwamen drie elementen telkens terug: de ongereptheid van de natuur, de eenvoud van een avontuurlijk bestaan en de hoopvolle verwachtingen voor de toekomst. Teuber wilde dit soort gevoelens ook wel eens zelf ervaren, maar dan aan de speeltafel. En uit dit verlangen ontstond in 1995 het bekende bordspel Catan.
Het fantaseren en dagdromen zit Teuber schijnbaar in het bloed, want als hij het spel zat te spelen, dan zag hij in gedachten de mannen en vrouwen voor zich die het fictieve eiland Catan aan het ontwikkelen waren. Hij zag voor zich hoe ze hout hakten, voor hun schapen zorgden en hun akkers ploegden. Op dat soort momenten vroeg Teuber zich af wat die mensen allemaal wel niet zouden meemaken op hun eiland en welke dramatische omstandigheden hen er toe hadden gedreven om met bootjes de oceaan op te gaan op zoek naar nieuwe kusten.
De antwoorden die hij bedacht op deze vragen schreef Teuber op en zo ontstond langzaam aan een verhaallijn over hoe deze landverhuizers op Catan belandden en daar een bestaan opbouwden. De drang om dit verhaal ook echt te gaan vertellen werd steeds sterker. Het verhaal dat Teuber had bedacht was alleen te lang geworden voor één boek en dus besloot Teuber een trilogie te gaan schrijven. Het eerste deel is inmiddels in het Nederlands verschenen. Het verhaal is natuurlijk verzonnen, maar Teuber heeft geprobeerd het zo realistisch mogelijk te maken door aan te sluiten bij de geschiedenis van o.a. de Vikingen die rond 800 a 1000 de kusten van west Europa bevolkten.
Maar waar gaat het boek dan over? Het verhaal begint in het jaar 860 in de slaapkamer van een jonge vrouw. Asla, de knappe dochter van de Jarl van Noordland, ligt wakker in haar bed. Haar eerzuchtige vader heeft haar uitgehuwelijkt aan de oude, wrede, lelijke Hafur om zich zo te verzekeren van zijn steun. Asla wil alleen helemaal niet met Hafur trouwen. Ze is namelijk verliefd op de aantrekkelijke en sterke Thorolf. Thorolf is de zoon van een andere Jarl en al net zo verliefd op Asla als zij op hem is. Ze hebben daarom een plannetje bedacht waarbij Asla geholpen door Thorolf en zijn twee broers zal vluchten om aan het huwelijk met de nare Hafur te ontkomen.
De ontsnapping lukt, maar er gaat ook iets heel erg mis (ik ga niet de hele verhaallijn verklappen), waardoor Thorolf en zijn broers voor zeven jaar verbannen worden. Ze besluiten hun geluk te gaan beproeven, geïnspireerd door verhalen die ze gehoord hebben over een heel vruchtbaar eiland waar de vrouwtjes niets liever willen dan vrijen met knappe zeemannen (ik verzin dit niet). Ze gaan niet met zijn drieën op zoek naar dit eiland, maar een grote groep mensen wil om verschillende redenen wel met ze mee gaan.
Jullie raden het al, deze groep mensen belandt na verschillende ontberingen te hebben doorstaan op een onbewoond eiland en dit eiland noemen ze Catan. In het boek wordt vervolgens verteld hoe deze groep mensen de eerste dorpen stichten en een leven opbouwen. In het verhaal leer je de verschillende inwoners van Catan kennen en lees je over hun levens tegen de achtergrond van een zich ontwikkelende samenleving.
Teuber is terecht een gelauwerde spelauteur en de vraag is hoe hij het er als schrijver van af heeft gebracht. En mijn eerlijke antwoord is: niet heel geweldig. Het boek leest op zich nog best vlot weg, maar is duidelijk geschreven door een welwillende amateur. Het ontstijgt het niveau van een keukenmeidenroman niet.
De karakters zijn erg eendimensionaal. Vrouwen zijn lief, knap, zorgzaam en dol op huishouden (een tradwife is er niets bij). De mannen zijn sterk, stoer, handig en kunnen goed vechten. Mensen zijn goed of slecht, maar niets daar tussen in en al helemaal niet een beetje van beide. Het verhaal is zo clichématig dat het soms bijna lachwekkend wordt. Neem bijvoorbeeld deze overpeinzing van een man over zijn vrouw: “Hij hield veel van zijn mooie Ierse vrouw met wie hij vorige herfst was getrouwd. Ze was gehoorzaam, zorgde goed voor het huishouden en gaf zelden blijk van tegenzin als hij haar begeerde.” Het verhaal is in hoog tempo geschreven en daardoor mist het diepgang. Op geen enkel moment leefde ik met de inwoners van Catan mee. Zelfs de meest verschrikkelijke gebeurtenissen (het leven was hard in deze tijd) wekten geen enkele emotie bij mij als lezer op.
Het zal geen speler van het spel verbazen dat er in de loop van het boek verschillende dorpjes op Catan ontstaan en dat de bewoners van deze dorpen met elkaar gaan handelen. En inderdaad ze ruilen zaken als erts, goud, schapen, hout en graan met elkaar. Ook de rovers komen terug, al zijn die minder slecht dan je zou verwachten (dit is misschien wel de grootste verrassing van het boek).
Teuber probeert, zoals hij in zijn nawoord schrijft, te laten zien dat een ongerept eiland de mogelijkheid geeft om een betere toekomst te creëren door te breken met het verleden. Een voorbeeld hiervan is dat er tussen de inwoners van het eiland een Christen zit die stukje bij beetje steeds meer inwoners los weet te weken van hun oude goden door ze tot het Christendom te bekeren. Een ander voorbeeld is dat de bewoners onderling van mening gaan verschillen over hoe omgegaan moet worden met slaven en bedienden. Is het wel oké om als mens een ander mens te bezitten en hoe moet je ze eigenlijk behandelen? Ook discussies over vrouwenrechten en nieuwe bestuursvormen (willen we een Jarl of een democratie) worden niet geschuwd. Het is een nobel idee dat mensen opnieuw kunnen beginnen en het beter kunnen doen, maar in dit boek vond ik de vooruitstrevende ideeën wel erg ongeloofwaardig botsen met hoe traditioneel de rest van de verhaallijnen zijn. Ik kan me niet voorstellen dat uit zo’n traditionele en conservatieve samenleving zo snel zulke (voor die tijd) radicale ideeën ontstaan en (gedeeltelijk) worden omarmd.
Het verhaal is verder op veel momenten heel voorspelbaar. Teuber zet een gebeurtenis in gang en als lezer kan je al zo’n beetje raden hoe het afloopt. Ik werd maar zelden verrast door een verhaallijn. Het kostte me daarom best wat doorzettingsvermogen om het boek uit te lezen. Ik weet dan ook nog niet of ik nog ga beginnen aan de twee volgende delen van de trilogie (die op dit moment overigens ook nog niet uit zijn). Klaus Teuber heeft duidelijk met veel liefde en passie het verhaal van Catan verzonnen en op papier gezet. Maar een uitgebreid verhaal verzinnen, is helaas geen garantie om een fijn boek te creëren. Teuber is jammer genoeg niet echt een goede schrijver en daardoor ontstijgt het boek Catan het niveau van fan-fiction niet. Ik verwacht daarom niet dat dit boek hetzelfde succes ten deel zal vallen als het bordspel.