Een nieuw spel…en nu? Of: hoe leg ik een spel uit.

Geplaatst door

(dit artikel is eerder gepaatst op de website van het spellenspektakel)

Iedereen die wel eens een nieuw spel koopt kent het gevoel: het maagdelijke folie om de doos is verwijderd, de fiches zijn uitgestanst, het knip- en plakwerk zit erop, je hebt een paar medespelers gevonden, maar dan: wie legt de regels uit? En hoe? Ongeacht de kwaliteit van een spel kan een incomplete of tegenstrijdige uitleg van de spelregels je speelplezier soms flink vergallen. Een goede uitleg is daarom van groot belang om van een spel te kunnen genieten. Wie wel eens een spel is uitgelegd door een enthousiaste vrijwilliger tijdens het Spellenspektakel of Spiel weet wat bedoel.

In dit artikel geef ik een aantal tips voor het uitleggen van spelregels. Deze punten probeer ik zelf altijd aan te houden als ik een spel uitleg (ook al lukt dat helaas niet altijd). Iedereen heeft natuurlijk een persoonlijke stijl van uitleggen, maar als je deze vuistregels aanhoudt zul je er in ieder geval zeker van zijn dat een spel niet zal tegenvallen doordat je met de verkeerde regels hebt gespeeld.

Op naar de tips:

  1. Wees voorbereid

Dit klinkt natuurlijk als een open deur. Toch noem ik hem, want een goede voorbereiding is het halve werk. Als je de spelregels ter plekke nog moet doornemen, kun je er zeker van zijn dat je belangrijke dingen over het hoofd ziet. Wat nog vaker gebeurt (en ik spreek uit ervaring), is dat je een spel al eens eerder hebt gespeeld en denkt dat je de regels nog wel kent. Vaak blijkt dan ergens halverwege dat je een belangrijke regel over het hoofd hebt gezien. Ook als je het spel zelf een keer door iemand anders uitgelegd hebt gekregen is het altijd handig om de spelregels nog eens door te lezen; je ziet dan minder snel dingen over het hoofd.

Onlangs speelde ik nog een spel dat ik een half jaar eerder voor het laatst (en eerst) had gespeeld. Ik had de regels slechts oppervlakkig nog een keer doorgelezen, en vertrouwde er op dat de overzichtsblaadjes wel genoeg zouden zijn. Helaas bleek dat niet het geval. Van de drie verschillende manieren waarop het spel kan eindigen had ik er een over het hoofd gezien. En laat het spel nou net op die manier eindigen…Behalve dan dat we door bleven spelen en ons maar af bleven vragen wanneer het spel eens afgelopen was. Gevolg: iedereen had een slecht gevoel over de afloop, omdat het grote gevolgen had voor de uitkomst, en ik werd weer eens op het belang van een goede voorbereiding gewezen.

Samenvattend: zorg ervoor dat je de spelregels volledig in je hoofd hebt zitten. Maak desnoods een samenvatting van de regels, als deze niet in het regelboekje staan. Daar heb je ook later en tijdens het spelen nog plezier van. Bovendien voorkomt een goede regelkennis dat anderen tijdens jouw uitleg ongevraagd in de spelregels gaan neuzen, iets waar de meeste mensen toch een bloedhekel aan hebben.

  1. Breng structuur aan

Een van de grootste fouten die er gemaakt worden bij het uitleggen van spelregels is dat je te snel overgaat tot het uitleggen van het spelverloop en individuele acties die je kunt uitvoeren. Een speluitleg beginnen met een zin als: “Als je deze kaart uitspeelt, plaats je drie blokjes op het bord en tel je die regio”. Zo’n zin wordt vaak direct gevolgd door vragen van de andere spelers. Hoe kom je aan die kaart? Wat is een regio? En wat doen die blokjes? Het is misschien een wat bizar voorbeeld, maar ik maak dit soort situaties wel eens mee, en het is meestal het begin van een lange en moeizame uitleg.

Daarom wijs ik op het belang van structuur. Vat eerst kort samen wat voor spel het is en wat het doel is. Bijvoorbeeld bij El Grande: ‘In dit spel proberen we invloed te krijgen in verschillende regio’s in Spanje, en daarmee zoveel mogelijk punten te scoren’. Of voor Puerto Rico: ‘In dit spel leggen we plantages aan op Puerto Rico. Daarmee produceer je goederen, die punten of geld opleveren. Het geld heb je nodig om gebouwen te maken, die weer punten opleveren en speciale eigenschappen hebben die je tijdens het spel goed kunt gebruiken.’

Na zo’n korte samenvatting geef je in vogelvlucht het spelverloop weer. Vertel uit hoeveel fases, ronden of speelbeurten het spel bestaat, wat je tijdens zo’n beurt allemaal mag doen, wanneer het spel eindigt en natuurlijk wanneer je wint. Pas daarna ga je in meer detail in op de individuele handelingen. Details bewaar je tot het laatst. Bij Puerto Rico is het bijvoorbeeld niet handig om de speciale werking van alle gebouwen al te behandelen als je de Bouwmeester uitlegt. Tegen de tijd dat je het laatste gebouw hebt gehad, is iedereen alweer vergeten dat je eigenlijk de verschillende karakters aan het uitleggen was. Beter is om eerst alle karakters te doen, en dan pas de gebouwen.

Het aanbrengen van structuur is soms makkelijker gezegd dan gedaan. Bij spellen met een lineair verloop is het vrij eenvoudig, bij spellen waar tegelijkertijd verschillende zaken spelen is dat een stuk lastiger. Routine helpt hier natuurlijk bij. Hoe vaker je een spel uitlegt, des te duidelijker is de structuur. Bij Maharadja had ik bijvoorbeeld veel moeite om een duidelijke volgorde aan te brengen van hoofdlijnen naar details. Inmiddels heb ik het zo’n vijf keer uitgelegd en kost het weinig moeite meer.

  1. Herhaling

Een belangrijk aspect bij het geven van een presentatie is het herhalen van je belangrijke punten. Het uitleggen van spelregels is daarop geen uitzondering. Ook hier geldt de stelregel: vertel je publiek eerst wat je gaat zeggen, zeg het, en vertel dan wat je net gezegd hebt.

Als je een spel uitlegt aan mensen die het allemaal nog nooit gespeeld hebben, kun je er donder op zeggen dat je minstens een keer iemand zult horen zeggen: ‘Maar dat heb je niet gezegd!’, of varianten daarop. Soms ontaardt het in een welles-nietes kwestie, soms blijkt iemand anders het wel gehoord te hebben, maar in beide gevallen heeft iemand de verkeerde regels in zijn hoofd zitten. In feite is deze situatie onvermijdelijk, vooral als het om een complex spel gaat en je het aan veel mensen uitlegt. Ik heb er zelf ook moeite mee om tijdens een uitleg altijd geconcentreerd te blijven luisteren, en dat geldt denk ik voor de meeste mensen. Dat dan soms iemand een regel ontgaat is dus nauwelijks te voorkomen.

Dit hoeft niet erg te zijn als het om kleine regeltjes gaat die slechts af en toe van belang zijn. Dat zijn ook de regeltjes die ik zelf nog wel eens vergeet uit te leggen, en die ik dan pas noem als het spel al begonnen is. Doorgaans is zo’n regel dan nog niet van toepassing geweest en neemt iedereen het ter kennis aan.

Anders is het als het om belangrijke regels gaat. Schroom niet om zo’n regel desnoods tien keer te herhalen, ook al levert het geïrriteerde blikken op van ‘Ja, nu weten we het wel’. Een goed voorbeeld is het taboe op de koningsregio bij El Grande. Ik heb vaak genoeg meegemaakt dat iemand toch de koningsregio aanwijst als de caballero’s uit El Castillo aan een regio toegewezen moeten worden, ondanks het feit dat er een paar keer is gezegd dat niets een regio in of uit mag zolang de koning er staat. (Om deze situatie te voorkomen voeg ik er maar de regel aan toe dat als je toch je caballero’s naar de koningsregio stuurt, ze zonder pardon terug gaan naar je provincie. Zo’n sanctie doet wonderen)

  1. Houd rekening met de spelkennis van de anderen

Ik leg zeer regelmatig spelregels uit, zeker eens per week, en meestal aan spelers die net als ik regelmatig nieuwe spellen spelen en dus ook veel spellen kennen. Het voordeel daarvan is dat je veel stappen in je uitleg kunt overslaan of samen te vatten door te verwijzen naar een ander spel met vergelijkbare spelmechanismen.

Een fout waar ik regelmatig in verval is het toepassen van zo’n ‘gecondenseerde’ uitleg aan mensen met minder speelervaring. Bij mijn (schoon)ouders zal ik niet zo snel Eufraat en Tigris op tafel leggen, maar ook bij minder ingewikkelde spellen als Ticket to Ride gaat de uitleg nog wel eens fout. Houd er altijd rekening mee dat sommige zaken die vanzelfsprekend lijken dat voor anderen niet hoeven te zijn. Dat betekent dus dat je soms moet uitleggen wat een scorespoor is, en dat je bij Ticket to Ride niet wint zodra je een opdracht vervuld hebt, zoals bij Risk.

Hetzelfde gebeurt bij genrespellen zoals slagenspellen. Ook mensen die vaak spellen doen kunnen onbekend zijn met concepten als troeven, kleur bekennen enzovoort, allemaal zaken die elementair zijn voor de meeste slagenspellen. In dit geval vraag ik op voorhand dus ook altijd of de anderen bekende traditionele slagenspellen als hartenjagen en klaverjassen kennen (en ben dan altijd verbaasd over hoe vaak het antwoord ‘nee’ luidt).

Deze regel is ook erg relevant als je een spel demonstreert en je de spelers (waarschijnlijk) niet kent. Vraag dan altijd of ze bepaalde spellen met vergelijkbare kenmerken kennen, en pas je uitleg er op aan.

  1. Speltips

Deze laatste tip is een controversiële. Niet iedereen is gediend van strategische tips voor een spel, omdat ze het liever zelf uitzoeken. Daar is veel voor te zeggen, en zelf denk ik er eigenlijk net zo over. In sommige situaties maak ik echter wel een uitzondering. Het gaat dan om essentiële dingen, die spelers met ook maar een beetje ervaring een enorm voordeel geven ten opzichte van mensen die het voor het eerst spelen, maar die niet direct logisch hoeven te zijn als je het spel niet kent. Het is niet erg als iemand die het spel kent meer kans heeft om te winnen, maar wel als dat komt doordat onervaren spelers beginnersfouten maken die ze direct al kansloos maken. Uiteindelijk gaat het om het speelplezier, en niet is zo funest om je al bij het begin van een spel te realiseren dat je kansloos bent.

Een goed voorbeeld is denk ik de plaatsing van je eerste dorpjes bij Kolonisten van Catan. Veel spelers die dat voor het eerst doen, zijn vooral geneigd naar de soort grondstoffen te kijken, en niet naar de kans dat ze gegooid worden. En iedereen die het spel kent, weet dat je winstkansen minimaal zijn als je begindorpjes aan een 3, 11 en 12 grenzen. Ik benadruk daarom ook altijd het belang van de vaak gegooide getallen.

Let op, ik adviseer wel om alleen de meest essentiële tips te geven (die staan vaak ook al in de regels, dus waarom zou je ze voor jezelf houden?). Voor de tactische kneepjes geldt natuurlijk dat het veel leuker is om te leren van je fouten dan alles voorgekauwd te krijgen. Tenzij je natuurlijk alleen speelt om te winnen, wat ik overigens een betreurenswaardige houding vind.

De bovenstaande regels probeer ik zelf altijd zoveel mogelijk aan te houden. Natuurlijk lukt dat niet altijd en gaat het wel eens mis; er is bewijslast in overvloed. Toch denk ik dat het kan helpen om ze in je achterhoofd te houden en zo de uitleg van de spelregels, voor de meeste mensen niet bepaald het favoriete onderdeel van een spel, zo prettig mogelijk te maken.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *