Looking back: Spiel 25 jaar geleden

In dit jubileumjaar voor Spellengek is het ook leuk om eens terug te blikken op hoe Spiel 25 jaar geleden was. Ik ben zelf pas vanaf 2002 van de partij, maar Peter Hein en Wendy zetten hun eerste stappen op de heilige grond van de Messe van Essen al wel in 2000. In die tijd hadden we nog geen smartphones of digitale camera’s. Ik heb dus geen plaatjes van die tijd en daardoor ziet dit blogje er ook uit als de gemiddelde internetpagina van rond 2000: heel veel tekst en geen plaatjes.

Het verslag van het eerste bezoek aan Spiel van Wendy en Peter Hein is nog steeds op deze website terug lezen (link). Ik was er toen dus niet bij, maar mij valt onmiddellijk op wat voor Duits feestje de beurs toen nog was. In het beursverslag kwam de ene na de andere Duitse spellengrootmacht voorbij. Sommige (Ravensburger en Kosmos) bestaan nog, andere (Goldsieber) zijn er niet meer. Ook waren er toen een aantal Nederlandse stands aanwezig (Jumbo en Cwali), maar over stands uit andere landen hoor ik ze niet. Wat verder grappig is, is om te bedenken dat ze toen nog met Duitse marken moeten hebben betaald die ze die vast van te voren op het Postkantoor hebben gewisseld voor Nederlandse guldens.

Peter Hein en Wendy gingen ook in 2001 weer naar Spiel en ook dat kan je teruglezen (link). Toen vonden ze het wel de moeite waarde om te vermelden dat ze de marken lieten rollen in de laatste alinea. Dat is vast ook de laatste keer geweest want ruim twee maanden later (op 1 januari 2002) werden de guldens, marken, franken en nog een zwik europese geldsoorten vervangen door de euro (voor de oudere lezers onder jullie: weten jullie nog dat we van de overheid allemaal een Eurokit kregen met alle muntjes er in om er vast aan te wennen). In het verslag van 2002 schrijven Peter Hein en Wendy dat Queen Games als enige uitgever de verkoop van haar spellen zelf ter hand had genomen. Dat is nu wel anders. De andere uitgevers lieten in 2002 de verkoop van hun spellen over aan de vele winkels die op de beurs aanwezig waren. Er waren toen ook nog heel veel tweedehandsstands waar Peter Hein helemaal los ging. Nou ja, los…. Als je hun lijstje met aankopen ziet, is het toch vrij bescheiden naar hedendaagse standaarden.

En toen werd het 2002. Ik heb in dat jaar Peter Hein en Wendy leren kennen via de Rotterdamse spellenclub Spel aan de Maas en werd ik een collega van Peter Hein. In een pauze op een zonnige dag in september (we zaten op het bankje voor de hoofdingang van het oude gebouw) vertelde hij over Spiel en waarschijnlijk keek ik heel geïnteresseerd want hij bood aan dat ik wel met hem en Wendy mee mocht als ik zin had. Dat hoefde hij maar één keer te zeggen. Ze hebben helaas geen verslag van dit bezoek geschreven (de verslaglegging werd pas in 2006 weer opgepakt), maar een eerste keer Spiel maakt een onvergetelijke indruk dus ik weet er nog wel wat van. Mijn herinneringen zijn wel vermengd met de andere bezoeken die in de jaren daarna kwamen. De beurs is sindsdien heel erg veranderd, maar dat ging in kleine stapjes en dus leken die eerste jaren mijn bezoeken erg op elkaar.

Spiel was in 2002 een stuk kleiner dan het nu is. Het beursgebouw was nog niet verbouwd, dus de indeling leek in niets op die van nu en de klimaat- en geluidsbeheersing waren een stuk minder dan nu (lees: het was loeiheet en er was veel meer herrie). Ik gok dat de beurs een zaal of drie a vier besloeg. De zalen waren toen ook kleiner dan de huidige zalen van de Messe. De beurs werd in deze jaren nog gecombineerd met een stripboekenbeurs waardoor ook nog een halve zaal vol was met stripboeken en stripmerchandise.

Ik had vast van te voren een smak geld gepind om uit te geven op de beurs. Cash was King in Duitsland en je kon maar beter van te voren euro’s pinnen want je kon toen op de beurs eigenlijk nergens pinnen. Bij het beursgebouw was wel een pinautomaat te vinden, maar de rijen die daar voor stonden waren episch. Als je dan, zoals wij in die tijd deden, maar één dag ging dan was het echt zonde van je tijd om daar in te gaan staan. Het voordeel van nergens kunnen pinnen is wel dat je heel goed kon budgetteren: als je geld op was, dan was het gewoon op en kon je niets meer kopen. Nou ja op, je moest er wel voor zorgen dat je vijf euro overhield. Ik kom daar aan het eind van dit blog op terug.

Er waren in deze beginjaren vooral heel veel Duitse uitgevers en daarnaast een enkele buitenlandse uitgever. Naast de eerder genoemde Nederlandse stands was Z-man als ik het me goed herinner in die tijd een vaste kracht en daarnaast kon je bij de Belgische uitgever Gipf de bekende abstracte spellen proberen en kopen.

In deze periode was een Eurogame eigenlijk nog een German Game en ik heb in deze jaren veel plezier gehad van mijn middelbare school Duits.  Als je als eerste de nieuwste spellen wilde spelen, dan was je aangewezen op de Duitse edities. Sommige spellen verschenen later in andere talen (waaronder het Nederlands), maar dat gold lang niet voor alle spellen. Er zat bovendien vaak flink wat tijd tussen het verschijnen van de Duitse editie en de eventuele Nederlandse versies bij 999 Games en de inmiddels verdwenen uitgever PS Games. Daar konden we natuurlijk niet op gaan wachten! En dus kochten we in die tijd veel Duitstalige spellen.

Er waren veel meer verkooopstands dan nu en vooral veel meer stands met koopjes. Duitse winkeliers gebruikten de beurs om oude voorraden te verkopen. Ik heb die eerste keer Spiel flink wat spellen voor een tientje gekocht (onder andere Shark, Torres en Serenissima). Bij meerdere stands stonden enorme stapels spellen die je voor vijf of tien euro mee kon nemen (en soms voor nog minder). Ook was nog een groot deel van een hal gevuld met stands met tweedehands spellen waar je oude titels kon vinden. Het loonde wel om goed op te letten. Het kwam regelmatig voor dat een titel goedkoper nieuw in een dumpstand te vinden was, dan het spel kostte in een tweedehandsstand.

Ook de echt nieuwe titels waren volgens mij goedkoper dan waarvoor ze daarna in de reguliere spellenwinkels werden verkocht (als je er in Nederland al aan kon komen). Het waren natuurlijk andere tijden: er waren nog geen grote webwinkels (er zijn vast obscure kleine webshops geweest, maar ik had daar in die tijd in ieder geval geen weet van). Doordat de meeste uitgevers hun spellen via de op de beurs aanwezige winkeliers lieten verkopen, ontstond er concurrentie en loonde het om de prijzen te vergelijken. Zeker voor populaire spellen, wilden de winkeliers wel met een aantrekkelijke beursprijs komen om zo de kopers te lokken. De stand van de inmiddels ook niet meer bestaande winkel All Games was bijvoorbeeld altijd een goede plek om even langs te lopen. Deze stand zat in een klein hoekje van een hal maar was afgeladen met alle nieuwe titels tegen vaak gunstige prijzen. Er stond dan ook vaak een rij met mensen voor deze stand.

Ik ontdekte op mijn eerste Spiel-bezoek ook het belang van een goede voorbereiding door zelf voor tassen (of een trolley) te zorgen. Ik heb dat eerste jaar een flinke stapel spellen gekocht en deze werden in plastic tasjes gestopt. Het duurt niet lang voor een volgeladen plastic tasje gemeen in je handen gaat snijden, kan ik je vertellen. Die fout heb ik nooit meer gemaakt.

Ook in deze jaren verkochten spellen soms uit, maar doordat Spiel toen toch vooral bevolkt werd door de grote Duitse uitgevers die de winkeliers ook tijdens de beurs konden bevoorraden, gebeurde dat veel minder dan nu. Er heerste dus veel minder fomo en dat zorgde er voor dat de sfeer wat gemoedelijker was dan nu (er werd minder gerend en gehaast om een spel te kopen voor het uitverkocht was).

Je kon in deze jaren ook vaak gratis promo’s krijgen, bijvoorbeeld voor de winnaars van de belangrijke spellenprijzen. En gratis was toen nog echt gratis. Je hoefde er alleen maar om te vragen en kreeg dan de promo zolang de voorraad strekte. Dat is nu wel anders, vaak krijg je alleen de promo als je het spel ter plekke koopt of moet je er voor betalen.

Spiel was ook vroeger al een beurs waar spelauteurs gewoon in het wild rondliepen. Ik vond het heel bijzonder dat je Friedemann Friese (makkelijk te herkennen aan zijn groene haar) gewoon kon ontmoeten en om een handtekening kon vragen. Maar ook andere spellen-beroemdheden liepen hier rond. En zo kon je zo maar Erwin Broens van bordspel.com of Ronald Hoekstra van spelmagazijn zien rondlopen (veel meer websites waren er in die tijd niet dus voor spellenliefhebbers waren deze heren, naast Wendy en Peter Hein, beroemdheden). Ik kende ze toen nog niet persoonlijk maar hun aanwezigheid onderstreepte voor mij dat Spiel echt the placet to be voor de spellenwereld was. Het verslag van Erwin (met zo waar een paar foto’s) kan je ook nog steeds terug lezen (link). En het was leuk om daar ook deel van uit te maken, zeker omdat ik zelf met dé Peter Hein en Wendy van Spellengek op pad was en me alleen daardoor al een beetje bijzonder voelde (het duurde nog een paar jaar voor ik me ook een Spellengek mocht noemen).

Spiel is altijd druk geweest, maar de mate van drukte was aan het begin van deze eeuw wel echt minder dan nu. Ik kan me bijvoorbeeld herinneren dat je voordat de beurs open ging rustig op een stoeltje in de hal zat te wachten tot de deuren open gingen. Er stonden nog geen mensenmassa’s te wachten om de beursvloer te bestormen. Er was ook minder noodzaak om vroeg te komen, want er was parkeerplek zat rond de beurs (daarover zo meer). Mensen hoefden dus niet uren van te voren te komen om een parkeerplek te bemachtigen en om vervolgens in massa’s voor de deur te gaan dringen.

In de belangrijkste hal was het ook toen al schuifelen, maar op andere plekken was meer ruimte en kon je je makkelijker bewegen. In deze eerste jaren gingen we altijd maar een dag  en dus hadden we minder tijd om te spelen en waren we vooral bezig met veel kijken en kopen. We probeerden wel wat te spelen, maar hadden daar minder tijd voor dan we nu hebben. Ook toen was het al zo dat het bij populaire stands heel moeilijk was om een plekje te bemachtigen. Kosmos was bijvoorbeeld berucht, daar zaten zelfs regelmatig meerdere groepen mensen op de grond een spel te doen. Maar in andere stands was vaak makkelijk een plekje te vinden. Bij Z-man liepen de Duitsers bijvoorbeeld voorbij en kon je vaak zo aanschuiven.

Net als de standhouders, waren de bezoekers ook minder internationaal. Het waren vooral Duitsers, aangevuld met wat mensen uit de omliggende landen die per auto naar Essen waren afgereisd (wat hebben we toch mazzel dat Essen zo dicht bij Nederland licht). Er zullen vast al wat mensen uit verder weg gelegen landen zijn geweest, maar dat waren echt de uitzonderingen.

Het aantal nieuwe spellen op de beurs was ook een fractie van wat het nu is. Erwin Broens maakte altijd prachtige opsommingen van alle nieuwe spellen die uit kwamen bij alle belangrijke uitgevers voor zijn website bordspel.com. Het zal voor hem een flinke klus zijn geweest om alle benodigde informatie te verzamelen en samen te vatten, maar het was een hele belangrijke bron van informatie voor de Nederlandse Spielgangers. Ik heb deze lijstjes altijd met veel plezier gelezen en er veel aan gehad.

Aan al het goede komt een eind en zo ook aan elke Spieldag. En daarmee kom ik bij de laatste bijzonderheid van die eerste Spieljaren, namelijk het parkeren. Alle bezoekers konden toen nog gewoon bij het beursgebouw parkeren op de gigantische parkeerplaatsen die rondom het gebouw lagen. Er reden bussen over het parkeerterrein die je van je auto naar het beursgebouw en terug konden brengen (ik wist die eerste keer niet wat ik zag). Heen wilde je wel nog wel lopen als er net een bus was weggereden en je dus even zou moeten wachten op de volgende, maar terug was je heel blij met die bus waar je bepakt en bezakt in kon stappen. Het parkeergeld afrekenen deed je vervolgens als je weg reed bij een van de mannen die in one size fits all blauwe jassen (lees: halve tenten zo groot) het verkeer in goede banen stonden te leidden en die het parkeergeld inden. En dat is dus de reden dat je altijd nog vijf euro contant geld moest overhouden aan het eind van je dag.

En met het betalen van die vijf euro kwam er in 2002 een eind aan mijn eerste bezoek aan Spiel. Het was magisch geweest. Spiel laat zich moeilijk in woorden vatten en niets kan je daardoor echt op zo’n eerste bezoek voorbereiden. Je moet het maar een beetje over je heen laten komen. De koopjes (ik was net student af en had nog niet veel geld), de enorme hoeveelheid verschillende spellen, de gezellige dag met Peter Hein en Wendy, het was overweldigend geweldig geweest. En de eerste keer van een mooie jaarlijkse editie. Ik heb sindsdien geen Spiel meer gemist. Over een paar dagen is het weer zo ver! Ik kan niet wachten.